lời tâm tình

     NGUYÊN VĂN LỜI KHỔNG TỬ

              Khổng Tử nói

 Ngộ Thập Hữu Ngũ Nhi Chí Vu Học 

               ( 吾十有五而志于学)

Tam thập nhi lập  ( 三十而立 )

Tứ thập nhi bất hoặc (四十而不惑)

Ngũ thập nhi tri thiên mệnh ( 五十而知天命)

Lục thập nhi nhĩ thuận  ( 六十而耳順 )

Thất thập nhi tòng tâm dục, bất du củ. ( 七十而從心欲,不踰矩 )

                                  TÂM TÌNH - BÌNH GIẢI

       ***  " Ngộ Thập Hữu Ngũ Nhi Chí Vu Học " 

       *** Ý Khổng Tử  nói " Ta tới mười lăm tuổi mới chuyên chú vào việc học ".

       *** Lời Bình -  Đấy là thời của Khổng Phu Tử, chứ ngày nay 15 tuổi mới đi học thì muộn lắm rồi. Theo tôi thì Từ nhỏ đến 22 – 23 tuổi thường được Cha Mẹ chăm sóc, học hành, rồi xây dựng gia đình. Từ 24 đến 29 tuổi thường còn dựa dẫm Cha Mẹ, chưa chú tâm mấy với công ăn việc làm ( Đây là tôi nói theo đại đa số, trong cuộc sống có người phải lập thân, bương chải từ lúc tuổi còn thơ ).

       ***   "Tam thập nhi lập"

           *** Ý Khổng Tử  nói  " Ba mươi tuổi mới tự lập.  Có nghĩa là khi ta tới 30 tuổi thì sức tự lập mới có thể chắc chắn và vững vàng".

            *** Lời Bình -  Thực ra, khi người ta đến tuổi 30 thì bớt ăn chơi, lo tu chí bản thân, tập trung cho công việc và chăm sóc gia đình được rồi, ý này thì tôi tâm đắc hoàn toàn.( Xem thêm bài Tuổi Thọ của Anh Em nhà Grimm ).

       ***  "Tứ thập nhi bất hoặc"

           *** Ý Khổng Tử  nói  " Bốn mươi tuổi thì không việc gì là không thấu hiểu. Có nghĩa là khi ta tới 40 tuổi mới có thể hiểu thấu mọi sự lý trong thiên hạ".     

            *** Lời Bình -   Đúng vậy, ở tuổi 40 về mặt nhận thức thường thấu đáo hơn. Đặc biệt trong công việc thường chín chắn và táo bạo hơn, cũng thường chẵng chịu thua ai cái gì. Nhà hàng xóm mới sắm Tivi ư, ta cũng phải sắm, thậm chí muốn Tivi nhà mình còn to hơn, loại đắc tiền hơn. Đứa bạn vừa sắm xe hơi, mua lô đất ư, ta cũng chẵng chịu thua; Nên thường là “thả cái cày day qua cái bừa”, mặc cho mưa - nắng - gió - sương, cốt có cái tích lũy để trang trải cho gia đình và còn thi đua với bè bạn.

        ***  "Ngũ thập nhi tri thiên mệnh"

         *** Ý Khổng Tử  nói  "  Năm mươi tuổi thì hiểu được mệnh trời. Có nghĩa là khi ta tới 50 tuổi mới có thể thông suốt chân lý của tạo hoá, tức là hiểu được mệnh của trời" 

          *** Lời Bình -  Nói như Khổng Phu Tử thì ai đến tuổi 50 cũng thành nhà tiên tri cả sao? Việc này nên xem lại. Nếu nói, sau mấy mươi năm va chạm với đời, lúc thành - lúc bại, lúc nên - lúc hư, từ đó rút ra được nhiều bài học cho bản thân thì đúng hơn, còn chạm rồi, thành rồi, bại rồi  mà có rút ra được gì để thấu hiểu, hoàn thiện mình hay không thì còn “ Hên – Xui”.

        Theo Mười Sửu thì qua giai đoạn bon chen, nắng không che, mưa không tránh, xông pha sương gió, việc nhẹ không từ việc nặng không chê, mà sức khỏe con người thì không phải là vô hạn. Phong – hàn-  thử - thấp tà khí xâm nhập vào, làm cho cơ thể kém đề kháng. Khi thời tiết thay đổi, mật độ không khí dao động. Ngày nay áp thấp còn ngoài khơi xa, trong đất liền đã thấy người khó chịu, ê ẩm, thậm chí đau nhức toàn thân. Đó cũng là “tri thiên mệnh, hay như dân gian gọi đùa là cơ thể biết dự báo thời tiết”.

         *** "Lục thập nhi nhĩ thuận"

          *** Ý Khổng Tử  nói  " Sáu mươi tuổi đã đạt đến mức hoàn hảo, nên nói gì cũng nghe thuận tai. Có nghĩa là khi ta tới 60 tuổi thì mới đạt đến mức độ hoàn hảo về mặt tri hành, kiến văn và kinh nghiệm cuộc sống. Nhờ đó, ta có thể nhận xét và phán đoán được ngay tức khắc, chính xác về các sự kiện và nhân vật trong thiên hạ".

           *** Lời Bình -  Thực ra, người ở tuổi 60 trở lên thì khá chín chắn trong cuộc sống, ăn nói thường giữ ý, rào trước đón sau, va chạm với đời nhiều rồi nên kinh nghiệm cũng nhiều hơn, xữ lý công việc chính xác hơn. Nhưng bảo tới 60 tuổi mà đạt đến mức độ hoàn hảo về mặt tri hành, kiến văn, và kinh nghiệm cuộc sống; Việc này có lẽ đối với Khổng Phu Tử, Các vị lãnh đạo, các Danh nhân, hoặc nhà Doanh nghiệp thì đúng; Chứ  ngoài đời nhiều người đến tuổi 60, vì mãi lo cơm áo gạo tiền nuôi con, khi con trưởng thành thì thân mình cũng xác xơ, trí nhớ thì nói trước quên sau, buổi sáng có việc gì buổi chiều chẵng nhớ. Vì vậy còn có trường phái bảo rằng “ Lục thập tùng chi” Nghĩa là qua tuổi 60 rồi con nó làm gì mình đừng can thiệp, chịu khó nghe theo. Tôi (Mười Sửu) nay cũng ở vào tuổi U 70 rồi nên sợ lú lẫn mà cố gắng học, mong cho cái trí nó giữ bình bình là vui vẽ rồi.

          ***  "Thất thập nhi tùng tâm sở dục, bất du củ" 

           *** Ý Khổng Tử  nói  "Bảy mươi tuổi con người đạt đến mức hoàn hảo và không vượt ra ngoài khuôn phép. Có nghĩa là tới 70 tuổi, con người sẽ đạt đến tình trạng rất hoàn hảo về cách xử sự và xử thế mà không bao giờ vượt ra khỏi khuôn khổ của đạo lý hay lẽ thường".

           *** Lời Bình - Việc này thì đúng nhưng hơi hiếm. Thậm chí nhà thơ Đổ Phủ còn nói “ Nhân sinh thất thập cổ lai hy”. Nói chung lời Khổng Phu Tử nói, đúng với các bậc vĩ nhân hơn là với đại chúng. Ta không là vĩ nhân thì mỗi ngày, mỗi giờ phải cố gắng học tập và trau dồi bản thân, cập nhật kịp thời đại là vui lắm rồi.

                                           Vài lời cẩn bút

                                     Mười Sửu – Đức Trọng